Ruajtja e lëndëve të para, shmangia e plehrave dhe kursimi i parave: argumente në favor të përdorimit më të gjatë të pajisjeve elektronike ka shumë. Por riparimet janë të kushtueshme dhe ende jo një procedurë rutinë.
Prodhuesi gjerman i smartfonëve Shift pretendon, se sasia e ekranëve të thyer që klientët e tij kanë kthyer është mjaft e vogël. Kompania gjendet në Falkenberg, në landin Hesen dhe ishte prodhuesi i parë i smartfonëve që prezantoi në vitin 2016-të një sistem kapari për modelet e tij Shiftphone.
Nëse dikush nuk dëshiron të përdorë më telefonin e kësaj firme, thjesht e kthen atë, paguan amortizimin dhe merr mbrapsht kaparin prej 22 euro.
Qëllimi i modelit të pazakontë të biznesit të Shift është të ripërdorë çdo komponent që funksionon nga telefonat e tij. Numri i pjesëve që nuk mund të shpëtohen në një mënyrë apo tjetrën, si ekranet e thyer, është i vogël, tha firma për DW. Kjo është e mundur për shkak të dizajnit modular të telefonave që do të thotë se shumica e komponentëve mund të zëvendësohen lehtësisht.
‘Modularizimi’ magjik
Ndërsa kompania tregton modelin e saj Shift6m si “smartfonin më modular në botë” në faqen e saj të internetit, Instituti Fraunhofer për Besueshmërinë dhe Mikrointegrimin (IZM) – një institut kërkimor me bazë në Berlin – trajton temën e pajisjeve elektronike të besueshme dhe të qendrueshme nga një këndvështrim shkencor.
Marina Proske dhe Karsten Schischke nga IZM bashkëpunuan me Shift për të zhvilluar smartfonët e tyre. Ajo që ata e quajnë “modularizim” ishte tashmë standarde në prodhimin e kompjuterëve desktop, por ende nuk ishte bërë më e zakonshme në telefonat inteligjentë dhe tabletët.
“Shift ka treguar se është e mundur të zëvendësohen edhe komponentë shumë të vegjël në mënyrë që riparimet të mos jenë të shtrenjta kur i keni pjesët e këmbimit të gatshme,” tha Proske për DW. “Koha është para, veçanërisht për riparimet komerciale.”
Proske shtoi se mënyra se si vendoseshin komponentët në një telefon ishte po aq e rëndësishme, sepse nuk do të kishte kuptim nëse shumë komponentë të tjerë duhej të hiqeshin përpara se pjesa e thyer të zëvendësohej.
Pajisjet jo të riparueshme do të ndalohen
Studiuesit e Fraunhofer kanë zbuluar se bateritë dhe ekranet e smartfonëve janë deri tani komponentët më të prirur për t’u thyer. Prandaj, Proske kërkoi që edhe klientët e zakonshëm të ishin në gjendje t’i zëvendësonin ato dhe vuri në dukje një dobësi të madhe të riparimeve komerciale.
“Pajisjet zakonisht u kthehen klientëve me të gjitha të dhënat personale të fshira plotësisht. Kjo është arsyeja pse të bësh riparime vetë në shtëpi është shumë më mirë“, tha ajo, shkruan DW.
“Megjithatë, ajo që mund të jetë një problem është se telefoni mund të mos jetë më i papërshkueshëm nga uji ose pluhuri, dhe karikimi me valë gjithashtu mund të dëmtohet”, shtoi ajo.
Gjetjet e IZM po kontribuojnë në legjislacionin që po përgatitet aktualisht nga Komisioni Evropian për të përmirësuar të ashtuquajturën inxhinieri mjedisore dhe të besueshmërisë në lidhje me telefonat inteligjentë dhe tabletët e shitur në BE. Rregullat synojnë të përcaktojnë kërkesat e dizajnit të produktit të ri si sigurimi i furnizimit me pjesë rezervë, qendrueshmëria e baterisë dhe standarde të tjera për të rritur jetëgjatësinë e pajisjeve elektronike.
“Qëllimi minimal i synuar është ndalimi komercial i pajisjeve të pariparueshme,” tha studiuesi i IZM, Karsten Schischke. Ai mbron një “etiketë riparimi” për t’u dhënë klientëve një zgjedhje produkti, ngjashëm me etiketimin tashmë të vendosur për konsumin e energjisë.
‘Në dukje ekologjike’ dhe probleme të tjera të etiketimit
Në nivel kombëtar, Franca në prill 2021 prezantoi një indeks të mirëdashësisë për riparime për televizorët, telefonat inteligjentë, kompjuterët laptop, lavatriçet dhe kositësit e barit, me prodhuesit që i japin vetes pikë nga 1 në 10. Një vit më vonë, një studim nga grupi i mbrojtjes së konsumatorëve HOP zbuloi se gjysma e popullsisë ishte në dijeni të indeksit dhe e përdorte atë për të marrë vendime për blerje.
“Prodhuesit dhe shitësit kanë dhënë kontribute të vlefshme në indeks, për shembull duke ofruar më shumë manuale riparimi dhe mundësi më të mira për të blerë më lehtë pjesë këmbimi,” tha HOP në raportin e tij.
Grupi, megjithatë, tha gjithashtu se kishte shumë pak produkte që renditeshin në kategoritë e indeksit më të ulët, gjë që do të tregonte se shumica e tyre ose ishin vërtet të lehta për t’u riparuar ose se nuk kishte kritere strikte për t’u respektuar. Ai u ankua se mund të arriheshin pikë të larta të përgjithshme, pavarësisht nga fakti se një pajisje nuk mund të çmontohej, duke i bërë kështu riparimet praktikisht të pamundura.
HOP përmendi telefonat inteligjentë Apple dhe Samsung si shembujt më të mrekullueshëm. “Çmontimi i tre pjsëve, të përfshira në indeks, doli të ishte pothuajse i pamundur, pasi pjesët ishin ngjitur ose ngjitur së bashku.”
Si rezultat i gjetjeve të tij, HOP ka bërë thirrje për më shumë transparencë, duke thënë se dëshiron të shohë detajet e llogaritjeve të indeksit të publikuara, duke përfshirë të dhënat se sa kohë janë pjesët e këmbimit në dispozicion dhe me çfarë çmimesh.
Organizata jofitimprurëse gjermane Runder Tisch Reparatur, e cila përkthehet si Tryeza e Rrumbullakët për Riparimin, po kërkon gjithashtu masa për të përmirësuar riparueshmërinë e pajisjeve elektronike. Organizata bashkon grupe të mbrojtjes mjedisore dhe të konsumatorëve, si dhe profesionistë nga bizneset e artizanatit.
Në një listë kërkesash dërguar qeverisë gjermane, ata po nxisin masa që synojnë të ulin kostot e riparimit, të tilla si ulja e taksës së vlerës së shtuar (TVSH) ose një bonus i sponsorizuar nga qeveria për klientët.
Dyqanet e riparimit në qendrat tregtare
Jonathan Schött nga Tryeza e Rumbullakët për Riparimin tha, se klientëve në Gjermani u mungonin ende “riparues të besueshëm”, sepse ngritja e një dyqani në këtë sektor nuk është mjaft fitimprurëse. Monopolet e prodhuesve mbi softuerët dhe pjesëtmbimit e kë, tha ai për DW, si dhe aksesi i kufizuar në të dhënat teknike të pajisjeve do të vështirësonte funksionimin e një dyqani riparimi.
Greenpeace ka vendosur ta ndryshojë këtë me një fushatë ndërgjegjësimi publik që kërkon t’u japë dyqaneve të riparimit më shumë shikueshmëri në hapësirën publike. “Ne po bëjmë fushatë që një e dhjeta e të gjitha zonave të shitjes me pakicë në Gjermani t’u jepen me qira bizneseve që ofrojnë alternativa për blerjen e mallrave të reja,” tha Viola Wohlgemuth, një eksperte e Greenpeace për ekonominë qarkulluese dhe mbrojtjen e burimeve. Bizneset e mbështetura janë kryesisht riparime, por edhe pika shkëmbimesh, si dhe dyqane që ofrojnë produkte të përdorura dhe të ricikluara.
“Këto hapësira shitjeje duhet të vendosen pikërisht në mes të aktiviteteve tregtare me pakicë,” tha ajo për DW, “dhe duhet të mbështeten nga autoritetet lokale me lehtësira taksash, qira të subvencionuara dhe stimuj të tjerë financiarë.”
Greenpeace ka njoftuar së fundmi se është ende në kërkim të komuniteteve dhe bashkive lokale për të nisur fushatën e saj në Gjermani.
