Shtetet e Bashkuara po rrisin presionin diplomatik ndaj Serbisë dhe Kosovës për të parandaluar “metastazimin e dhunës” pas një shpërthimi të fundit në një rajon ku Rusia ende ka ndikim, sipas një zyrtari të lartë.
Në dhjetor, serbët që jetojnë në Kosovë ngritën barrikada dhe nxitën mbylljen e kufijve, pasi Prishtina u kërkoi atyre të zëvendësonin targat dhe ID-të e lëshuara nga Serbia. Ky qëndrim ngjalli shqetësime në Uashington dhe Bruksel për Evropën se mund të përballej me një kërcënim të ri të sigurisë në një kohë kur ajo është konsumuar nga agresioni i Rusisë në Ukrainë.
“Ne ishim të shqetësuar për metastazimin e dhunës”. . . Gjëja e fundit që secili prej nesh dëshiron tani është një krizë në këtë pjesë të botës, duke pasur parasysh se ne kemi krizën më të madhe jo shumë larg që nga Lufta e Dytë Botërore”, tha zyrtari i Departamentit të Shtetit, Derek Chollet për Financial Times të mërkurën.
Chollet, diplomati i rangut më të lartë amerikan që vizitoi rajonin këto vjetët e fundit, i përshkroi ngjarjet e dhjetorit si “të kthjellëta për shumë njerëz”, në një pranim të rrallë për kufizimet e përpjekjeve të gjata diplomatike të Uashingtonit në rajon.
Konflikti Kosovë-Serbi është acaruar për më shumë se 20 vjet, në vazhdën e shpërbërjes së dhunshme të ish-Jugosllavisë. Prishtina u shkëput në mënyrë të njëanshme në vitin 2008 dhe shpalli pavarësinë – diçka që SHBA-të dhe shumica e vendeve të BE-së e kanë njohur. Serbia, megjithatë, thotë se kurrë nuk do ta njohë ish-provincën e saj si të pavarur – një pikëpamje e përbashkët nga komuniteti etnik serb që jeton në veri të Kosovës.
“Ne nuk duam të jemi në një diplomaci krize. Së pari targa, pastaj barrikada, ne nuk duam diçka tjetër javën e ardhshme“, tha Chollet.
Chollet, i cili si një diplomat i ri shoqëroi të dërguarin e paqes Richard Holbrooke në misionet e tij të viteve 1990 në Ballkan, duke përfshirë Kosovën, e përshkroi një qasje hap pas hapi si një rrugë të mundshme përpara.
Hapi i parë do të ishte që Serbia dhe Kosova të normalizojnë marrëdhëniet edhe pa e njohur plotësisht njëra-tjetrën, siç kanë bërë vendet e tjera.
“Të paktën si hap fillestar, kjo është një mënyrë për ta vendosur Kosovën në rrugën euroatlantike në të cilën duam ta shohim.
Për ta arritur këtë, të dyja palët duhet të tregojnë gatishmëri për kompromis, tha Chollet. Ndërsa, serbët përfundimisht do të duhet të pranojnë një nivel të sovranitetit, Kosova duhet t’u japë qytetarëve të saj etnikë serbë autonomi më të madhe, në veçanti një asociacion formal për komunat me shumicë serbe në veri të vendit. Për këtë të fundit, ai tha se i tha kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti të mërkurën se kishte një “urgjencë të madhe” për ta ngritur atë. “Ata e kuptojnë rëndësinë e kësaj”, shtoi Chollet.
SHBA e di mirë rolin përçarës të Rusisë, e cila ka deklaruar vazhdimisht mbështetjen e saj për aleatin e saj sllav Serbinë, tha Chollet. Çështja ka rënë nën një dritë të re, pasi Serbia, e varur prej kohësh nga energjia ruse, ka filluar të diversifikojë burimet e saj të energjisë dhe ta zvogëlojë atë mbështetje. Kjo e ka lënë çështjen e Kosovës si levën e fundit që Moska ka mbi Beogradin, një aspekt që nuk e ka humbë Uashingtoni.
“Një arsye pse ne duam të gjejmë marrëveshje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është që ta heqim atë levë nga Rusia,” tha Chollet. “Unë nuk mendoj se duhet ta mbivlerësojmë këtë levë”. . . Është e vërtetë, por e pranoj se nuk është arsyeja pse po e bëjmë këtë.”
Chollet shkoi në Beograd të enjten ku u takua me presidentin Aleksandar Vuçiq dhe politikanë të tjerë, në një përpjekje për të rritur ndërgjegjësimin si për dezinformimin rus, ashtu edhe për përpjekjet për të armatosur lidhjet energjetike.
SHBA dëshironte të zhvillonte marrëdhëniet me Serbinë, tha Chollet, pavarësisht se kujtimet e avionëve të NATO-s që bombarduan Beogradin në vitin 1999 ende vlojnë në ndërgjegjen e të dy palëve. Derisa Kosova i emërtoi bulevardet me emrin e ish-presidentit të SHBA-së, Bill Clinton dhe shet magnete frigoriferike “Faleminderit, NATO” në Aeroportin e Prishtinës, Serbia ka inatosur thellësisht dhe ka mosbesim ndaj perëndimit që atëherë.
“Kjo është një histori shumë e ndryshme sesa me Kosovën, por kjo është qasja”, tha Chollet.
Zyrtarët amerikanë, së bashku me qeverinë gjermane, në muajt e fundit kanë rritur presionin ndaj BE-së për të përshpejtuar procesin e pranimit në bllokun e vendeve të Ballkanit Perëndimor, duke përfshirë Serbinë dhe Kosovën. Uashingtoni argumenton se besimi në këtë proces u jep qeverive në rajon një nxitje për të qëndruar në linjë me vlerat perëndimore dhe se ritmi i ngadaltë i integrimit ka kontribuar në paqëndrueshmëri në vjetët e fundit.
Ai tha se kishte një mundësi të rrallë pasi të dy kryeqytetet kishin rënë dakord të linin mënjanë çështjen e targave të makinave. Beogradi dhe Prishtina mund të fillojnë të arrijnë një marrëveshje të bazuar në një plan të paraqitur nga Franca dhe Gjermania, i cili do të mandatonte respektin e ndërsjellë për juridiksionet dhe një aspiratë të përbashkët për anëtarësim në BE.
“Unë mendoj se ka një rrugë të mesme që mund ta arrijmë, përndryshe nuk do të investonim në këtë në mënyrën se si kemi bërë”, tha ai, duke shtuar se ai besonte se një marrëveshje ishte e realizueshme, megjithëse ai refuzoi të vendoste një kornizë kohore për këtë.
