CNN shkruan se si i nxehti ekstrem po bëhet shumë i rrezikshëm.
Njerëzit kanë vdekur duke bërë një shëtitje nën diellin e mesditës, në një shëtitje familjare në një park nacional, në një koncert në natyrë të Taylor Swift, madje edhe duke u mbytur në shtëpitë e tyre pa ajër të kondicionuar.
Gjatë pelegrinazhit të këtij viti të Haxhit në qershor, rreth 1,300 njerëz vdiqën pasi temperaturat shkuan mbi 120 gradë Fahrenheit (48 Celsius) në Mekë.
Nxehtësia është lloji më vdekjeprurës i motit ekstrem dhe kriza klimatike e shkaktuar nga njerëzit po i bën valët e të nxehtit më të rënda dhe më të zgjatura.
CNN shkruan se kushtet në disa vende po i afrohen kufijve të mbijetesës njerëzore – pika në të cilën trupat tanë thjesht nuk mund të përshtaten.
“Ne në thelb e kemi armatosur verën”, tha Matthew Huber, një profesor klimatik në Universitetin Purdue.
Shkencëtarët janë ende duke u përpjekur t’i zbulojnë mënyrat e shumta se si nxehtësia e sulmon trupin.
Një mënyrë për ta bërë këtë është me dhomat mjedisore: dhoma ku ata mund ta testojnë reagimin e njeriut ndaj një gamë të madhe të temperaturës dhe lagështisë.
CNN e vizitoi një dhomë të tillë në Universitetin e Uellsit Jugor në Mbretërinë e Bashkuar për të provuar se si vret nxehtësia, por në një mjedis të sigurt dhe të kontrolluar.
“Ne do t’ju ngrohim dhe gjërat ngadalë do të fillojnë të zbërthehen”, paralajmëroi Damian Bailey, një profesor i fiziologjisë dhe biokimisë në universitet. Bailey përdor një bollëk instrumentesh për të gjurmuar shenjat vitale – rrahjet e zemrës, rrjedhën e gjakut të trurit dhe temperaturën e lëkurës.
Dhoma fillon me një temperaturë të rehatshme 73 gradë Fahrenheit (22 Celsius), por rritet deri në 104 (40). Më pas shkencëtarët godasin subjektet e tyre me lagështi të skajshme.
“Ky është vrasësi” tha Bailey, “është lagështia me të cilën nuk mund të ambientoheni”.
Dhe atëherë gjërat bëhen të vështira.
Miliona gjëndra djerse rreth trupit tuaj e shtyjnë djersën në lëkurë. Ajo transferon nxehtësinë në ajër ndërsa avullohet, gjë që ju ftoh. Megjithatë, kur është shumë e nxehtë dhe e lagësht, mund ta prishë të gjithë procesin.
Djersitja e tepërt mund t’ju bëjë të dehidratuar dhe trupi juaj nuk ngre gjithmonë alarmin kur ka nevojë për më shumë për të pirë. Në momentin që ndiheni të etur, mund të jetë tepër vonë – ju mund t’i humbni lëngjet më shpejt.
Zemra dhe enët e gjakut janë “zakonisht të parat që thirren në veprim” për ta rregulluar temperaturën e trupit, tha Dr. Catharina Giudice, një mjeke e urgjencës.
Në nxehtësi ekstreme, zemra juaj duhet të punojë shumë më shumë për ta mbajtur të qëndrueshme temperaturën e brendshme të trupit tuaj.
Ajo duhet ta shtyjë gjakun shpejt drejt lëkurës tuaj, ku mund të lëshojë nxehtësi – kjo është arsyeja pse mund të dukeni të skuqur kur keni nxehtë.
Ndërsa djersa derdhet, humbja e lëngjeve zvogëlon vëllimin e gjakut, që do të thotë se zemra juaj është e detyruar të pompojë edhe më fort për ta mbajtur presionin e gjakut. Mund të ndihet sikur po “ju del nga gjoksi”, tha Bailey.
Hipotalamusi, një zonë e vogël në formë diamanti në tru, orkestron reagimin e ftohjes së trupit tuaj. Shkakton djersitjen dhe drejton rrjedhjen e gjakut, të gjitha për ta mbajtur temperaturën tuaj bazë rreth 98,6 Fahrenheit (37 Celsius).
Por nëse bëhet shumë nxehtë, orkestra shpërbëhet.
Rrjedha e gjakut në trurin tuaj zvogëlohet në nxehtësinë ekstreme pasi frymëmarrja përshpejtohet dhe enët e gjakut ngushtohen brenda qafës dhe kafkës.
Kjo e privon trurin tuaj nga oksigjeni dhe glukoza që i nevojitet, duke ndikuar potencialisht në aftësitë tuaja njohëse, duke përkeqësuar çdo gjendje të shëndetit mendor dhe duke çuar në vendimmarrje të rrezikshme ose të dobët.
“Nëse nuk je i përshtatur ndaj nxehtësisë, truri yt ngatërrohet shumë shpejt, merr vendime të këqija dhe pastaj je në telashe”, tha Dr. Pope Moseley, një mjek dhe studiues i shkencave biomjekësore në Universitetin Shtetëror të Arizonës.
Nxehtësia ekstreme përshkon mbrojtjen e trupit tuaj, duke u kthyer shpejt gjendjen nga e pakëndshme në vdekjeprurëse, ndërsa ndjenja e rëndë e një dite të nxehtë kthehet në diçka më keqdashëse.
Shpesh fillon me simptoma si dhimbje koke, ngërçe të muskujve, madje edhe të fikët. Të gjitha këto janë shenja të lodhjes nga nxehtësia – trupi juaj është i dehidratuar dhe fillon ta humbasë aftësinë për t’u ftohur.
Organet kryesore fillojnë të mbyllen.
Barrierat që ndajnë zorrën tuaj nga pjesa tjetër e zorrëve tuaja mund të bëhen më poroze, duke rrjedhur toksina vdekjeprurëse në qarkullimin e gjakut.
Më në fund, zemra juaj dështon.
Goditja nga nxehtësia “është një sëmundje shpërthyese”, tha Moseley.
“Është një dështim inflamator, shumë-sistemor”. Nëse nuk adresohet menjëherë, mund t’ju vrasë shpejt.