Që nga 21 shtatori, 62,532 persona janë infektuar me linë e majmunëve në 105 vende. Megjithatë, Organizata Botërore e Shëndetësisë ende nuk e ka klasifikuar numrin aktual të rasteve si një pandemi.
Por a mund të ndryshojë kjo?
Duke pasur parasysh përhapjen e saj, a mund të bëhet lija e majmunëve një pandemi?
Përgjigja për këtë pyetje varet nga përkufizimi i “pandemisë”. Një pandemi është një “epidemi mbarëbotërore”, në të cilën ka një numër të madh rastesh ose shpërthimesh në shumë vende, tha Rachel Roper, një profesore e mikrobiologjisë dhe imunologjisë në Universitetin e Karolinës Lindore në Greenville, Karolina e Veriut, për Live Science.
“Unë mendoj se është një çështje opinionesh duke marrë parasysh se sa raste ka në secilin vend,” tha Roper.
Gjithmonë ekziston mundësia që diçka, siç është kodi gjenetik i virusit, të ndryshojë, por disa faktorë ulin shanset që lija e majmunëve të bëhet një pandemi. Edhe nëse ndodh, lija e majmunëve nuk do të jetë e njejtë me pandeminë COVID-19, thanë ekspertët për Live Science.
Lija e majmunëve (e njohur si MPXV ose MPX) “është shumë më pak ngjitëse se COVID,” tha Roper.
Në mënyrë tipike zinxhiri i transmetimit të lisë së majmunëve ishte i shkurtër – një rast i MPXV u transmetua në rreth shtatë persona përpara se të vdiste, kështu që shpërthimet kanë qenë jetëshkurtër në të kaluarën, tha Roper.
Lija e majmunëve u raportua për herë të parë te njerëzit në vitin 1970 dhe shpërthimet që nga ajo kohë, duke përjashtuar pandeminë aktuale, ishin “të vogla”, tha ajo. Në vendet ku është endemike, lija e majmunit është gjithmonë e pranishme tek kafshët dhe zakonisht përhapet midis njerëzve vetëm përmes tyre.
Por një analizë e gjenomave të lisë së majmunit nga epidemia aktuale, e botuar më 24 qershor në revistën Nature Medicine, sugjeron se versioni i virusit që po qarkullon aktualisht ka kaluar nga njeriu te njeriu në një zinxhir transmetimi të pandërprerë që nga viti 2017.
Kjo tregon se zinxhiri mesatar i transmetimit po rritet, tha Roper. Lija e majmunit është një virus i përbërë nga ADN-ja , në krahasim me atë që përbëhet nga acidi ribonukleik (ARN). Kjo ka rëndësi sepse riprodhimi i ADN-së përfshin më pak gabime sesa kopjimi i ARN-së, kështu që lija e majmunëve ndryshon më ngadalë se sa homologët si SARS-CoV-2 ose HIV.
Kjo u jep viruseve të lisë së majmunëve më pak mundësi për të evoluar për t’u bërë më të transmetueshëm sesa viruset ARN, sipas Shoqatës Amerikane për Mikrobiologji. Megjithatë, lija e majmunëve po zhvillon shumë shpejt mutacionet.
Në krahasim me mutacionet që qarkullojnë në 2018 dhe 2019, virusi që qarkullon aktualisht ka 50 mutacione.
Ne tashmë kemi vaksina dhe trajtime për linë e majmunëve
Dy vaksina, JYNNEOS dhe ACAM2000, janë miratuar për përdorim kundër lisë së majmunëve në SHBA. Ndërsa nuk ka trajtime posaçërisht për linë e majmunëve, sipas CDC, barnat antivirale që janë zhvilluar për të luftuar linë, si tecovirimat (TPOXX), mund të rekomandohen për njerëzit me sistem imunitar të dobët.
Shkalla e vdekshmërisë për llojin e lisë së majmunëve që qarkullon në epideminë aktuale ka qenë historikisht rreth 1%, sipas CDC. Por shpërthimi aktual mund të jetë shumë më pak vdekjeprurës; Bazuar në shifrat e OBSH-së nga fundi i shtatorit, shkalla e vdekshmërisë është 0.04%.
Ndërsa këto shifra janë ende një vlerësim i përafërt, ata sugjerojnë se numri i lisë së majmunëve ka të ngjarë të jetë shumë më i ulët se ai i COVID-19, edhe nëse lija e majmunëve bëhet një pandemi.
